ನಾಗರ ಪಂಚಮಿ ಹಬ್ಬದ ಮಹತ್ವ ಹಳೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಾವುಗಳಿಂದ ಕಚ್ಚುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಜನರು ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ನಾಗದೇವತೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಈ ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾಗರಪಂಚಮಿ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಕೇವಲ ಭಾರತ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿಯೂ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಾಗರ ಪಂಚಮಿ ಆಚರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ, ಹುತ್ತ, ನಾಗರ ಕಲ್ಲಿಗೆ ಪೂಜೆಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜನರು ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆ, ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಾಗದೇವರ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಹಾವುಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮೂಲಕ ನೀವು ಪ್ರಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳತ್ತ ಗಮನ ಹರಿಸುತ್ತೀರಿ.
ನಾಗರ ಪಂಚಮಿಯಂದು ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಎದ್ದು ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ, ಶುಚಿರ್ಭೂತರಾಗಿ ಮಡಿ ವಸ್ತ್ರ ಧರಿಸಿ. ದೇವರ ಮನೆಯನ್ನು ಹಾಲು, ಅರಿಶಿನ, ಹುಲ್ಲು, ಕುಂಕುಮ, ಗರಿಕೆ, ಶ್ರೀಗಂಧ, ಅಕ್ಷತೆ ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ. ಮೋದಕ ಅಥವಾ ನಾಗದೇವನಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಇನ್ನಿತರ ಖಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಿ.
ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು, ಪಾಯಸ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಎಳ್ಳಿನ ಸಿಹಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ನಾಗ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು. ಕೆಂಪು ದಾಸವಾಳ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಾವು ದೇವರ ಪೂಜೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ವಿಗ್ರಹದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಗದೇವತೆಯ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಜಪಿಸುತ್ತಾ ಹಾಲಿನ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿ. ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳನ್ನು ನಾಗ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿ ನಂತರ ಪ್ರಸಾದವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿ. ಹಾಲನ್ನು ವಿಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀಗಂಧದ ಸುಗಂಧವು ಹಾವಿನ ದೇವರನ್ನು ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷ ಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಇದರ ಬಳಕೆ ಬಹಳ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವರು ಮನೆಯ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ಬಳಿ ಕೆಂಪು ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಅಥವಾ ಹಾವಿನ ದೇವರ ಸಗಣಿಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಇಡುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದೆ.
ನಾಗ ಪಂಚಮಿಯಂದು ಉಪವಾಸ ನಾಗದೇವನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ನಾಗ ಪಂಚಮಿಯ ದಿನದಂದು ಉಪವಾಸ ಆಚರಿಸುವ ವಾಡಿಕೆ ಇದೆ. ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ತವರು ಮನೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವಿವಾಹಿತ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಉತ್ತಮ ಜೀವನ ಸಂಗಾತಿ ಸಿಗಲಿ ಎಂದು ಉಪವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಉಪವಾಸವು ಸೂರ್ಯೋದಯದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದವರೆಗೂ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಹಾವಿಗೆ ಪಾಯಸ ಅರ್ಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಮುರಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಹುರಿದ ಮತ್ತು ಖಾರದ ಆಹಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಕೆಲವರು ಉಪವಾಸವನ್ನು ಹಿಂದಿನ ದಿನದಿಂದಲೇ ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ.
ನಾಗ ದೇವರಿಗೆ ಹಾಲನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವುದು ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಹಾವಿಗೆ ಹಾಲನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾವು ಹಾಲು ಕುಡಿದರೆ ನೀವು ತುಂಬಾ ಅದೃಷ್ಟವಂತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗು ತ್ತದೆ. ಕೊಳಲಿನ ಸದ್ದಿನೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ನಾಗದದೇವತೆಯ ಹಾಡು ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಾವಿಗೆ ಹಾಗೂ ಹುತ್ತಕ್ಕೆ ಹಾಲನ್ನು ಎರೆಯುತ್ತಾರೆ.